ਤੀਜੀ ਕਿਸ਼ਤ : ਜੰਗਲੀ ਕਬੂਤਰ :: ਲੇਖਕਾ : ਇਸਮਤ ਚੁਗ਼ਤਾਈ

ਅਨੁਵਾਦ : ਮਹਿੰਦਰ ਬੇਦੀ ਜੈਤੋ

ਨਾਲੀ ਦੇ ਚਿੱਕੜ ਤੋਂ ਚੱਪਲਾਂ ਬਚਾਉਂਦੀ, ਨੱਕ ਉਤੇ ਸਾੜ੍ਹੀ ਦਾ ਪੱਲਾ ਰੱਖੀ, ਉਹ ਤੁਰੀ ਜਾ ਰਹੀ ਸੀ। ਇਕ ਘਰ ਦੇ ਬੂਹੇ ਅੱਗੇ ਦਮੇਂ ਦੀ ਮਾਰੀ ਇਕ ਬੁੱਢੀ ਸਾਹਾਂ ਦੀ ਧੌਂਕਣੀ ਨਾਲ ਜੂਝ ਰਹੀ ਸੀ। ਢਾਬੇ ਵਾਲੇ ਦੇ ਰੇਡੀਓ ਨੇ 'ਖੜਕਾਟ' ਪਾਇਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਨਾਲੀ ਕਿਨਾਰੇ ਕਈ ਨੰਗ-ਧੜੰਗ ਬੱਚੇ ਪੈਰਾਂ ਭਾਰ ਬੈਠੇ ਹੋਏ ਸਨ। ਇਕ ਬਿੱਲੀ ਦਾ ਬੱਚਾ ਇਕ ਕਾਗਜ਼ ਉੱਪਰ ਬੜੀ ਗੰਭੀਰਤਾ ਨਾਲ ਵਾਰੀ-ਵਾਰੀ ਹਮਲੇ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਉਸਦੇ ਆਉਣ ਦੀ ਖ਼ਬਰ ਫ਼ੈਲ ਰਹੀ ਸੀ। ਲੋਕ ਬਾਲਕੋਨੀ ਵਿਚੋਂ ਝੁਕ-ਝੁਕ ਉਸਨੂੰ ਦੇਖ ਰਹੇ ਸਨ।
ਮੋਨਾ ਨੇ ਦਰਵਾਜ਼ਾ ਖੋਹਲਿਆ, ਅੱਖਾਂ ਸਿਕੋੜ ਕੇ ਉਸ ਵੱਲ ਦੇਖਿਆ ਤੇ ਦਰਵਾਜ਼ਾ ਖੁੱਲ੍ਹਾ ਛੱਡ ਕੇ ਅੰਦਰ ਚਲੀ ਗਈ। ਇਹੀ ਅੰਦਰ ਲੰਘ ਆਉਣ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਸੀ। ਉੱਚੀ ਜਿਹੀ ਬੇਆਰਾਮ ਕੁਰਸੀ ਉੱਤੇ ਬੈਠ ਕੇ ਆਬਿਦਾ ਸੋਚਣ ਲੱਗੀ, 'ਉਸਨੇ ਇੱਥੇ ਆਉਣ ਦੀ ਮੂਰਖਤਾ ਕਿਉਂ ਕੀਤੀ?...ਮਾਜਿਦ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ 'ਤੇ ਯਕੀਨ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕੀਤਾ?'
ਮੋਨਾ ਸੁੰਦਰ ਸ਼ਕਲ ਸੂਰਤ ਤੇ ਭਰੇ-ਪੂਰੇ ਸ਼ਰੀਰ ਵਾਲੀ ਕੁੜੀ ਸੀ ਤੇ ਇਸ ਵੇਲੇ ਕੁਝ ਵਧੇਰੇ ਹੀ ਭਰੀ-ਭਰੀ ਲੱਗ ਰਹੀ ਸੀ। ਤੁਰਦੀ ਸੀ ਤਾਂ ਬੜੇ ਹੀ ਕੋਝੇ ਅੰਦਾਜ਼ ਵਿਚ ਮਟਕ-ਮਟਕ ਕੇ, ਜਿਵੇਂ ਦਿਖਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਹੋਏ ਕਿ ਜਿਸ ਸ਼ੈ ਲਈ ਉਹ ਦਸ ਸਾਲ ਡਾਕਟਰਾਂ ਦੇ ਤੁਰੀ ਫਿਰਦੀ ਰਹੀ, ਉਸਦੇ ਸਿਰ ਜਬਰਦਸਤੀ ਮੜ੍ਹ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ¸ ਤੇਰਾ ਅਜਾਬ ਮੈਨੂੰ ਭੋਗਨਾਂ ਪੈ ਰਿਹੈ...।
“ਤੂੰ¸ ਤੂੰ ਚਾਹੁੰਦੀ ਏਂ, ਉਹ ਸ਼ਾਦੀ ਕਰ ਲੈਣ?” ਆਬਿਦਾ ਦੀ ਜੁਬਾਨ ਤਾਲੂ ਨਾਲ ਚਿਪਕੀ ਜਾ ਰਹੀ ਸੀ। ਖੋਪੜੀ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰਲੇ ਹਿੱਸੇ ਉੱਪਰ ਕੋਈ 'ਧੱਪ-ਧੱਪ' ਪੈਰ ਮਾਰ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਪੁੜਪੁੜੀਆਂ ਦੀਆਂ ਨਸਾਂ ਤਣੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਸਨ...ਸਾਰੀ ਰਾਤ ਦੇ ਜਗਰਾਤੇ ਤੇ ਜਜ਼ਬਾਤੀ-ਤੂਫ਼ਾਨ ਨਾਲ ਜੁਝਦੇ ਰਹਿਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ  ਉਸਨੂੰ ਇਸ ਮੈਦਾਨ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਸੀ ਉਤਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ।
“ਸ਼ਾਦੀ ਦਾ ਤੂੰ ਕਿਹੜਾ ਤਮਗਾ ਖੱਟਿਆ ਈ, ਜਿਹੜਾ ਮੈਨੂੰ ਮਿਲ ਜਾਏਗਾ?” ਉਸਨੇ ਸਿਗਰਟ ਸੁਲਗਾਈ,
ਸੂਟਾ ਖਿੱਚ ਕੇ ਪੂਰਾ ਮੂੰਹ ਭਰ ਲਿਆ ਤੇ ਫੇਰ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਨੱਕ ਤੇ ਮੂੰਹ ਵਿਚੋਂ ਧੂੰਆਂ ਕੱਢਣ ਲੱਗ ਪਈ। ਮਰਦਾਂ ਦੀ ਸਿਗਰਟ ਦੀ ਖੁਸ਼ਬੂ ਆਬਿਦਾ ਨੂੰ ਬੜੀ ਭਲੀ ਲੱਗਦੀ ਸੀ, ਪਰ ਉਸਦੀ ਸਿਗਰਟ ਦੇ ਧੂੰਏਂ ਵਿਚ, ਸਾਹ-ਘੁਟਦਾ ਹੋਇਆ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋਇਆ।
“ਹੋਰ ਕੀ ਚਾਹੁੰਦੀ ਏਂ ਤੂੰ?”
“ਇਸ ਮੁਸੀਬਤ ਦਾ ਹੱਲ ਪਤਾ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਆਂ।” ਉਸਨੇ ਸਿਗਰਟ ਭੋਇੰ ਉੱਤੇ ਸੁੱਟ ਕੇ ਮਸਲ ਦਿੱਤੀ, ਮੂੰਹ ਅੱਗੇ ਹੱਥ ਰੱਖ ਕੇ ਨੱਸੀ ਤੇ ਗੁਸਲਖਾਨੇ ਵਿਚ ਜਾ ਵੜੀ।
ਉਸਦੇ ਉਲਟੀ ਕਰਨ ਦੀਆਂ ਆਵਾਜ਼ਾਂ ਸੁਣ ਕੇ ਆਬਿਦਾ ਨੂੰ ਸਿਰ ਤੋਂ ਪੈਰਾਂ ਤੀਕ ਕਾਂਬਾ ਛਿੜ ਪਿਆ; ਜੇ ਇਹ ਆਵਾਜ਼ ਅੰਮੀ ਜਾਨ ਦੇ ਕੰਨਾਂ ਤਕ ਪਹੁੰਚ ਜਾਂਦੀ, ਫੇਰ?...ਇਕ ਵਾਰੀ ਉਸਨੂੰ ਬਦਹਜਮੀ ਕਾਰਨ ਉਂਜ ਹੀ ਸਵੇਰੇ-ਸਵੇਰੇ  ਕੈ ਆ ਗਈ ਸੀ ਤਾਂ ਅੰਮੀ ਜਾਨ ਖਤਾਈਆਂ ਵੰਡਣ 'ਤੇ ਤੁਲ ਗਏ ਸਨ। ਮੋਨਾ ਗੁਸਲਖਾਨੇ ਵਿਚੋਂ ਅੱਖਾਂ ਪੂੰਝਦੀ ਹੋਈ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲੀ ਤੇ ਨਿਢਾਲ ਜਿਹੀ ਹੋ ਕੇ ਆਰਾਮ ਕੁਰਸੀ ਉੱਤੇ ਬੈਠ ਗਈ। ਕੁਝ ਚਿਰ ਚੁੱਪ ਵਰਤੀ ਰਹੀ।
“ਜੇ ਇਸ ਮੁਸੀਬਤ ਤੋਂ ਪਿੱਛਾ ਹੀ ਛੁਡਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਏਂ, ਤਾਂ ਬੇਫਿਕਰ ਰਹਿ, ਇਸ ਦਾ ਇੰਤਜਾਮ ਵੀ ਹੋ ਜਾਏਗਾ।” ਮਾਜਿਦ ਦਾ ਬੱਚਾ, ਸਾਰੇ ਖਾਨਦਾਨ ਦਾ ਇਕਲੌਤਾ...ਉਹ ਖ਼ੁਦ ਪਾਲ ਲਏਗੀ!
“ਤੇ ਉਦੋਂ ਤਕ ਮੇਰੀ ਥਾਂ ਧੰਦਾ ਤੂੰ ਸੰਭਾਲੇਂਗੀ?” ਉਸਨੇ ਕਮੀਨਪੁਣੇ ਨਾਲ ਮੁਸਕਰਾ ਕੇ ਕਿਹਾ। ਆਬਿਦਾ ਲਹੂ ਦਾ ਘੁੱਟ ਪੀ ਕੇ ਰਹਿ ਗਈ¸ ਇਹ ਘੁੱਟ ਹੁਣ ਉਸਦੀ ਆਦਤ ਬਣਦੇ ਜਾ ਰਹੇ ਸਨ।
“ਹਾਂ,” ਉਸਨੇ ਮੁਸਕਰਾ ਕੇ ਕਿਹਾ, “ਤੈਨੂੰ ਰੁਪਈਆਂ ਤਕ ਮਤਲਬ ਹੈ, ਉਹ ਤੈਨੂੰ ਹਰ ਮਹੀਨੇ ਪਹੁੰਚ ਜਾਇਆ ਕਰਨਗੇ।”
ਕੁਝ ਚਿਰ ਉਹ ਆਬਿਦਾ ਵੱਲ ਰਹਿਮ ਭਰੀਆਂ ਨਿਗਾਹਾਂ ਨਾਲ ਤੱਕਦੀ ਰਹੀ।
“ਤੂੰ ਬਾਂਝ ਏਂ?” ਫੇਰ ਹੌਲੀ ਜਿਹੀ ਕਿਹਾ, “ਕਿੰਨੀ ਖੁਸ਼ਨਸੀਬ ਏਂ!”
“ਨਸੀਬ ਆਪਣੇ ਹੱਥ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ।”
“ਤੈਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸ਼ੌਹਰ (ਪਤੀ) ਨਾਲ ਨਫ਼ਰਤ ਨਹੀਂ?”
“ਨਫ਼ਰਤ! ਨਫ਼ਰਤ ਕਰਨਾ ਵੀ ਆਪਣੇ ਵੱਸ ਦੀ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ।”
“ਤੇ ਮੇਰੇ ਨਾਲ...?”
“ਤੇਰੇ ਨਾਲ ਨਫ਼ਰਤ ਕਰਕੇ ਕੀ ਮਿਲੇਗਾ?”
“ਨਾ ਮਿਲੇ¸ ਪਰ ਜੇ ਤੂੰ ਮੇਰਾ ਮੀਆਂ ਖੋਹਿਆ ਹੁੰਦਾ, ਤਾਂ ਮੈਂ ਤੈਨੂੰ ਜਾਨੋਂ ਮਾਰ ਮੁਕਾਂਦੀ!”
ਆਬਿਦਾ ਦੇ ਜੀਅ 'ਚ ਆਇਆ, ਕਹਿ ਦੇਏ ਇਹ ਤੇਰਾ ਭਰਮ ਹੈ। ਪਰ ਉਹ ਟਲ ਗਈ¸ ਕੌਣ ਮੂੰਹ-ਫੱਟ ਦੇ ਮੂੰਹ ਲੱਗੇ।
“ਤੂੰ ਤੇ ਫਰਿਸ਼ਤਾ ਏਂ।” ਉਸ ਧੀਮੀ ਆਵਾਜ਼ ਵਿਚ ਕਿਹਾ, “ਮੈਨੂੰ ਅਜ ਕੱਲ ਜ਼ਰਾ ਜਿੰਨੀ ਗੱਲ 'ਤੇ ਗੁੱਸਾ ਆ ਜਾਂਦਾ ਏ। ਮੁਹੱਲੇ ਦੇ ਲੋਕ ਬੜੇ ਕਮੀਨੇ ਨੇ...ਮੇਰੀ ਲੈਂਡ-ਲੇਡੀ ਬੜੀ ਮੱਕਾਰ ਔਰਤ ਐ। ਇਕ ਮਹੀਨੇ ਦਾ ਕਿਰਾਇਆ ਨਾ ਮਿਲਿਆ ਤਾਂ ਮੈਨੂੰ ਸੜਕ ਉੱਤੇ ਸੁਟਵਾਅ ਦਏਗੀ। ਤੇਰੇ ਚਹੇਤੇ ਮੀਆਂ ਦੀ ਮਿਹਰਬਾਨੀ ਸਦਕਾ ਨੌਕਰੀ ਵੀ ਗਈ¸ ਉਹ ਮੈਨੂੰ ਟਈਪ ਤੇ ਸ਼ਾਰਟ ਹੈਂਡ ਸਿਖਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਮੈਨੂੰ ਕੀ ਪਤਾ ਸੀ ਕਿ ਏਡਾ ਭੋਂਦੂ ਏ, ਮੈਨੂੰ ਮੁਸੀਬਤ ਵਿਚ ਪਾ ਦਏਗਾ।”
“ਜੇ ਤੈਨੂੰ ਪਸੰਦ ਹੋਏ ਤਾਂ ਮੈਂ ਤੇਰੇ ਰਹਿਣ ਦਾ ਇੰਤਜਾਮ ਕਰ ਦੇਨੀ ਆਂ। ਪੂਨੇ ਮੇਰੀ ਇਕ ਸਹੇਲੀ ਰਹਿੰਦੀ ਏ।” ਆਬਿਦਾ ਨੇ ਗੱਲਬਾਤ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਬਦਲਣ ਲਈ ਕਿਹਾ।
“ਤੇਰੀ ਸਹੇਲੀ ਮੈਨੂੰ ਰੱਖ ਲਏਗੀ?”
“ਜਰੂਰ ਰੱਖ ਲਏਗੀ, ਉਸਨੂੰ ਸਭ ਕੁਝ ਦੱਸਣ ਦੀ ਕੋਈ ਜ਼ਰੂਰਤ ਵੀ ਨਹੀਂ। ਵੈਸੇ ਅੱਜ ਕੱਲ ਉਹ ਵਿਲਾਇਤ ਗਈ ਹੋਈ ਏ। ਸਾਲ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਤਾਂ ਕੀ ਮੁੜੇਗੀ।”
“ਮੈਂ ਇਕੱਲੀ ਉੱਥੇ ਮਰ ਜਾਵਾਂਗੀ।”
“ਮੈਂ ਵੀ ਨਾਲ ਚੱਲਾਂਗੀ।”
“ਤੂੰ?”
“ਆਪਣਾ ਇਕ ਨੌਕਰ ਰੱਖ ਲਵਾਂਗੀਆਂ।”
“ਉਸਨੂੰ ਕਹਿ ਦਿਆਂਗੀ, ਮੈਂ ਤੇਰੀ ਭੈਣ ਆਂ।”
“ਕੀ ਹਰਜ਼ ਏ।”
“ਵਾਕਈ ਤੂੰ ਫਰਿਸ਼ਤਾ ਏਂ।” ਉਸਨੇ ਸ਼ਰਾਰਤ ਵੱਸ ਮੁਸਕਰਾ ਕੇ ਇੰਜ ਕਿਹਾ ਜਿਵੇਂ ਕਹਿ ਰਹੀ ਹੋਏ¸ 'ਤੂੰ ਨਿਰੀ ਊੱਲੁ ਦੀ ਪੱਠੀ ਏਂ।'

ਆਬਿਦਾ ਸਾਮਾਨ ਬੰਨ੍ਹ ਰਹੀ ਸੀ ਤੇ ਮਾਜਿਦ ਅੱਖਾਂ ਮੀਚੀ ਆਰਾਮ ਕੁਰਸੀ ਉੱਤੇ ਪਏ ਸਨ।
ਉਹ ਸਟੇਸ਼ਨ ਤਕ ਛੱਡਣ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸਨ ਜਾ ਸਕਦੇ, ਕਿਉਂਕਿ ਉੱਥੇ ਮੋਨਾ ਵੀ ਹੋਣੀ ਸੀ। ਮੋਨਾ ਦਿਨੋ-ਦਿਨ ਵਧੇਰੇ ਬਦਤਮੀਜ਼ ਤੇ ਚਿੜਚਿੜੀ ਹੁੰਦੀ ਜਾ ਰਹੀ ਸੀ। ਉਸਨੂੰ ਕਿਸੇ ਇਕਾਂਤ ਕੋਨੇ ਵਿਚ ਬੱਚਾ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਦਾ ਬਿਲਕੁਲ ਵੀ ਆਨੰਦ ਨਹੀਂ ਸੀ ਆ ਰਿਹਾ। ਆਬਿਦਾ ਬੱਚੇ ਲਈ ਨਿੱਕੀਆਂ-ਨਿੱਕੀਆਂ ਫਰਾਕਾਂ ਤੇ ਨੇਪਕਿਨ ਸਿਉਂਦੀ ਰਹਿੰਦੀ। ਮੋਨਾ ਕਦੀ-ਕਦੀ ਉਸਦੇ ਇਹਨਾਂ ਰੁਝੇਵਿਆਂ ਉੱਪਰ ਖਿਝ ਜਾਂਦੀ ਤੇ ਅੰਗਿਆਰ ਉਗਲਣ ਲੱਗਦੀ...:
“ਮਰ ਜਾਏ ਤਾਂ ਚੰਗਾ ਹੋਏ।”
ਆਬਿਦਾ ਸਿਰ ਤੋਂ ਪੈਰਾਂ ਤੀਕ ਕੰਬਣ ਲੱਗਦੀ ਜਿਵੇਂ, ਉਸਦੇ ਆਪਣੇ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਕੋਈ ਕਾਲੀ ਜੀਭ ਵਾਲੀ ਗਾਲ੍ਹਾਂ ਕੱਢ ਰਹੀ ਹੋਏ।
“ਤੈਨੂੰ ਅਜਿਹੇ ਹਰਾਮੀ ਨਾਲ ਮੁਹੱਬਤ ਐ? ਦਿਲ ਨਹੀਂ ਮੱਚਦਾ ਤੇਰਾ? ਛੱਡ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦੀ ਉਸ ਲੱਚੇ ਨੂੰ...”' ਉਹ ਮਾਜਿਦ ਨੂੰ ਜਾਪੇ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਤਕਲੀਫ਼ਾਂ ਦਾ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਠਹਿਰਾਉਂਦੀ, “ਮੈਂ ਕਿਹਾ ਅਜੇ ਤਾਂ ਤੂੰ ਜਵਾਨ ਏਂ। ਕਸਮ ਨਾਲ ਚੰਗੇ ਤੋਂ ਚੰਗਾ ਬੰਦਾ ਟੱਕਰ ਜਾਏਗਾ। ਕੀ ਤੂੰ ਕਦੀ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਕੀਤਾ ਈ? ਮੇਰਾ ਮਤਲਬ ਏ ਉਸਦੇ ਇਲਾਵਾ...” ਤੇ ਫੇਰ ਉਹ ਨੌਹਾਂ ਨਾਲ ਆਪਣਾ ਨਕਾਰਾ ਹੋਇਆ ਢਿੱਡ ਖੁਰਕਣ ਲੱਗ ਪੈਂਦੀ।
“ਜੇਤੂਨ ਦਾ ਤੇਲ ਪਿਆ ਏ, ਤੂੰ ਲਾਉਂਦੀ ਈ ਨਹੀਂ; ਖੁਰਕ ਘੱਟ ਹੋ ਜਾਏਗੀ...” ਉਹ ਬੜੀ ਹਮਦਰਦੀ ਨਾਲ ਕਹਿੰਦੀ ਪਰ ਮੋਨਾ ਭਖ਼ ਜਾਂਦੀ ਤੇ ਗੰਦੀਆਂ-ਗੰਦੀਆਂ ਗਾਲ੍ਹਾਂ 'ਤੇ ਉਤਰ ਆਉਂਦੀ...:
“ਆਪਣੀ... 'ਤੇ ਲਾ ਲੈ।” ਫੇਰ ਉਹ ਰੋਣ ਲੱਗ ਪੈਂਦੀ ਤੇ ਸਾਰੀ ਦੁਨੀਆਂ ਨੂੰ ਗਾਲ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਭਰ ਦੇਂਦੀ। ਆਬਿਦਾ ਚੁੱਪਚਾਪ ਬੱਚੇ ਦਾ ਸਵੈਟਰ ਬੁਣਦੀ ਰਹਿੰਦੀ।
“ਮੈਂ ਗਲ਼ਾ ਘੁੱਟ ਦਿਆਂਗੀ ਕੁੱਤੇ ਦੇ ਬੱਚੇ ਦਾ,” ਕਦੀ-ਕਦੀ ਉਹ ਧਮਕੀਆਂ ਦੇਣ ਲੱਗਦੀ¸ “ਮੈਂ ਆਪਣਾ ਬੱਚਾ ਤੈਨੂੰ ਨਹੀਂ ਦਿਆਂਗੀ। ਆਪਣੇ ਵਰਗਾ ਬਣਾਅ ਦਏਂਗੀ।...ਤੇ ਜੇ ਮੋਇਆ ਪਿਓ 'ਤੇ ਗਿਆ ਤਾਂ ਜ਼ਮਾਨੇ ਭਰ ਦੀਆਂ ਕੁੜੀਆਂ ਨੂੰ ਫਾਹੁੰਦਾ ਫਿਰੇਗਾ। ਤੂੰ ਈ ਏਂ ਜਿਹੜੀ ਬਦਮਾਸ਼ ਨੂੰ ਝੱਲਦੀ ਪਈ ਏਂ। ਮੇਰੀ ਗੱਲ ਹੋਰ ਏ¸ ਤੂੰ ਸਇਦਾਨੀ ਏਂ, ਪਵਿੱਤਰ ਔਰਤ ਏਂ, ਗ਼ੈਰ ਦਾ ਜੂਠਾ ਨਹੀਂ ਖਾਂਦੀ...ਤੈਨੂੰ ਘਿਣ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੀ?”
ਉਹ ਸੱਪਾਂ-ਠੂੰਹਿਆਂ ਦੇ ਗੁੱਛੇ ਉਗਲੀ ਜਾਂਦੀ। ਆਬਿਦਾ ਗੂੰਗੇ-ਬੋਲਿਆਂ ਵਾਂਗ ਚੁੱਪਚਾਪ ਬੈਠੀ ਰਹਿੰਦੀ। ਇੰਜ ਲੱਗਦਾ, ਦਿਮਾਗ਼ ਨੂੰ ਖੂਨ ਪਹੁੰਚਣਾ ਬੰਦਾ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਸਿਵਾਏ ਮਾਜਿਦ ਦੇ ਕੁਝ ਗੂੜ੍ਹੇ ਮਿੱਤਰਾਂ ਦੇ ਇਹ ਗੱਲ ਕੋਈ ਹੋਰ ਨਹੀਂ ਸੀ ਜਾਣਦਾ ਕਿ ਮੋਨਾ ਲਾਹੌਰ ਦੀ ਜੰਮ-ਪਲ ਸੀ। ਲਖ਼ਨਊ ਦੇ ਲਾਲ ਬਾਗ ਵਿਚ ਅੱਠਵੀਂ ਤਕ ਪੜ੍ਹੀ ਸੀ...ਫੇਰ ਬੰਬਈ ਦਾ ਸ਼ੌਕ ਇੱਥੇ ਉਡਾਅ ਲਿਆਇਆ। ਬਹਾਨੇ ਵਜੋਂ ਲਗਾਤਾਰ ਨਿੱਕੀਆਂ ਮੋਟੀਆਂ ਨੌਕਰੀਆਂ ਵੀ ਮਿਲਦੀਆਂ ਰਹੀਆਂ। ਕੰਬਖਤ ਕੁਝ ਵਧੇਰੇ ਹੀ ਬੇਵਕੂਫ਼ ਸੀ, ਵਰਨਾਂ ਸੱਠ ਰੁਪਏ ਦੇ ਕਮਰੇ ਵਿਚ ਰਹਿਣ ਦੀ ਬਜਾਏ ਤਾਜ਼ ਵਰਗੇ ਕਿਸੇ ਹੋਟਲ ਵਿਚ ਰਹਿ ਰਹੀ ਹੁੰਦੀ। ਚਿਹਰੇ ਤੋਂ ਕਤਈ ਹਰਾਫ਼ਾ (ਚਰਿੱਤਰਹੀਣ) ਨਹੀਂ ਸੀ ਲੱਗਦੀ। ਘਰ-ਬਾਰ ਵਿਚ ਕੋਈ ਦਿਲਚਸਪੀ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਪਰ ਕੱਪੜਾ-ਲੱਤਾ ਚੰਗੇ ਤੋਂ ਚੰਗਾ ਪਾਉਂਦੀ ਤੇ ਵੱਡੇ-ਵੱਡੇ ਹੋਟਲਾਂ ਵਿਚ ਜਾਂਦੀ ਹੁੰਦੀ ਸੀ।
ਉਸ ਵੇਲੇ ਉਹ ਆਬਿਦਾ ਦੇ ਡਰੈਸਿੰਗ ਗਾਊਣ ਵਿਚ, ਵੱਡੀ ਡਬਲ-ਰੋਟੀ ਵਰਗੀ ਦਿਸ ਰਹੀ ਸੀ। ਇਹ ਗਾਊਣ ਆਬਿਦਾ ਦੇ ਮਾਮੂਜਾਨ ਪੈਰਿਸ ਤੋਂ ਲਿਆਏ ਸਨ। ਉਹ ਉਸ ਕਮੀਨੀ ਨੂੰ ਬਰਦਾਸ਼ਤ ਕਰ ਰਹੀ ਸੀ। ਇਕ ਵਾਰੀ ਬੱਚਾ ਗੋਦ ਲੈਣ ਵਾਲੇ ਕਾਗਜਾਂ ਉੱਪਰ ਦਸਖ਼ਤ ਕਰ ਦਏ, ਫੇਰ  ਦੇਖਾਂਗੀ। ਉਹ ਵੀ ਤਾੜ ਗਈ ਜਾਪਦੀ ਸੀ, ਹਰ ਵੇਲੇ ਧਮਕੀਆਂ ਦੇਂਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਸੀ।

ਬੱਚਾ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਦੀਆਂ ਵਧੇਰੇ ਪੀੜਾਂ ਆਬਿਦਾ ਨੂੰ ਝੱਲਣੀਆਂ ਪਈਆਂ ਸਨ। ਮੁਰਦਾਰ ਗਾਲ੍ਹਾਂ ਕੱਢ-ਕੱਢ ਕੇ ਭੇਦ ਖੋਹਲੀ ਜਾ ਰਹੀ ਸੀ। ਆਬਿਦਾ ਨੇ ਸਮਝਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਤਾਂ ਉਸਨੂੰ ਏਨੇ ਜ਼ੋਰ ਨਾਲ ਧੱਕਾ ਮਾਰਿਆ ਕਿ ਜੇ ਨਰਸ ਉਸਨੂੰ ਫੜ ਨਾ ਲੈਂਦੀ ਤਾਂ ਉਹ ਚਾਰੇ ਖਾਨੇ ਚਿੱਤ ਡਿੱਗੀ ਹੁੰਦੀ।
ਕੁੜੀ ਦੇ ਪੈਦਾ ਹੋ ਜਾਣ ਦੀ ਤਾਰ ਮਾਜਿਦ ਨੂੰ ਉਸਨੇ ਛੇੜਣ ਖਾਤਰ ਨਹੀਂ ਸੀ ਦਿੱਤੀ। ਦੁਰ-ਘਟਨਾਵਾਂ ਨੇ ਕੁਝ ਏਦਾਂ ਚਕਰਾਅ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਕਿ ਦਿਮਾਗ਼ ਸਿਲ-ਪੱਥਰ ਜਿਹਾ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ। ਕੁੜੀ ਬਿਲਕੁਲ ਆਪਣੇ ਦਾਦਕਿਆਂ ਉੱਪਰ ਗਈ ਸੀ। ਮਾਜਿਦ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤੇ ਸਦਕਾ ਖ਼ੁਦ ਉਸਦਾ ਆਪਣਾ ਖੂਨ ਵੀ ਉਸਦੀਆਂ ਰਗਾਂ ਵਿਚ ਦੌੜ ਰਿਹਾ ਸੀ¸ ਏਨੀ ਓਪਰੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਲੱਗੀ। ਫੇਰ ਕੋਲ ਰਹੀ ਤਾਂ ਕੁਝ ਆਦਤਾਂ ਮੱਲੋ-ਮੱਲੀ ਉਸ ਵਰਗੀਆਂ ਹੋ ਜਾਣਗੀਆਂ। ਉਸਨੂੰ ਕੁੜੀ ਦਾ ਡਾਢਾ ਮੋਹ ਆਉਣ ਲੱਗ ਪਿਆ। ਲੋਕ ਕਹਿੰਦੇ ਨੇ¸ 'ਜੇ ਮਮਤਾ ਸੱਚੀ ਹੋਏ ਤਾਂ ਦੁੱਧ ਵੀ ਉਤਰ ਆਉਂਦਾ ਏ!'
ਉਹ ਘਰੋਂ ਯਖਨੀ (ਮਾਸ ਦਾ ਸੂਪ) ਤੇ ਦੇਸੀ ਘਿਓ ਲੈ ਕੇ ਆਈ ਤਾਂ ਹੱਕੀ-ਬੱਕੀ ਰਹਿ ਗਈ! ਮੋਨਾ ਕੁੜੀ ਨੂੰ ਦੁੱਧ ਚੁੰਘਾ ਰਹੀ ਸੀ!
“ਉਈ¸ ਦੰਦੀ ਵੱਢਦੀ ਏ!” ਉਹ ਰੋਣਹਾਕੀ ਜਿਹੀ ਹੋ ਕੇ ਹੱਸ ਪਈ। ਆਬਿਦਾ ਦੇ ਦਿਲ ਵਿਚ ਜਿਵੇਂ ਕਿਸੇ ਨੇ ਖੰਜਰ ਖੋਭ ਦਿੱਤਾ। ਬੱਸ ਦੋ ਦਿਨ ਹੋਰ, ਫੇਰ ਹਸਪਤਾਲ ਵਿਚੋਂ ਛੁੱਟੀ ਮਿਲ ਜਾਏਗੀ। ਉਸਨੇ ਚਾਹਿਆ ਕੁੜੀ ਨੂੰ ਪੰਘੂੜੇ ਵਿਚ ਲਿਟਾਅ ਦਏ।
“ਰਹਿਣ ਦੇ¸ ਨਰਸ ਨੂੰ ਆ ਜਾਣ ਦੇ...।”
“ਕੀ ਮੈਂ ਨਹੀਂ ਚੁੱਕ ਸਕਦੀ ਨਿਆਣੀ ਨੂੰ?”
“ਹਾਂ, ਤੂੰ ਤਾਂ ਸੈਂਕੜੇ ਨਿਆਣੇ ਜੰਮੇ ਹੋਏ ਨੇ...” ਬਿਨਾਂ ਗੱਲ ਤੋਂ ਹੀ ਮੋਨਾ ਉਸ ਨਾਲ ਉਲਝ ਪਈ ਸੀ।
“ਇਹਨਾਂ ਨਰਸਾਂ ਨੇ ਕਿਹੜੇ ਨਿਆਣੇ ਜੰਮੇ ਹੁੰਦੇ ਨੇ? ਇਹ ਵੀ ਤਾਂ ਨਿਆਣਿਆਂ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲ ਦੀਆਂ ਨੇ।”
ਉਦੋਂ ਹੀ ਨਰਸ ਆ ਗਈ ਤੇ ਗੱਲ ਆਈ-ਗਈ ਹੋ ਗਈ।

“ਸਬਿਹਾ ਵੀ ਕੋਈ ਨਾਂ ਏਂ! ਕੈਥਰੀਨ¸ ਕੈਥੀ ਮੇਰੀ ਮਾਂ ਦਾ ਨਾਂ ਸੀ।”
ਆਬਿਦਾ ਨੂੰ ਕੈਥੀ ਉੱਪਰ ਬੜੀ ਘਿਣ ਆਈ। ਸ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਹ ਤੈਅ ਕਰ ਚੁੱਕੀ ਸੀ ਕਿ ਜੇ ਕੁੜੀ ਹੋਈ ਤਾਂ ਸਬਿਹਾ ਨਾਂ ਰੱਖੇਗੀ ਤੇ ਮੁੰਡਾ ਹੋਇਆ ਤਾਂ; ਖ਼ੈਰ।
ਪਰ ਜਦੋਂ ਮੋਨਾ ਨੇ ਸਾਫ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੀ ਬੱਚੀ ਕਿੰਜ ਛੱਡ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਏਨੀ ਕੁ ਜਾਨ ਉਸ ਦੇ ਬਿਨਾਂ ਕਿੰਜ ਜੀਵੇਗੀ ਤਾਂ ਆਬਿਦਾ ਨੇ ਕਿਹਾ, “ਓਪਰਾ ਦੁੱਧ ਲਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਏਗਾ।”
“ਮਰ ਜਾਏਗੀ¸ ਓਪਰੇ ਦੁੱਧ 'ਤੇ ਤਾਂ।”
“ਮਰ ਕਿਉਂ ਜਾਏਗੀ, ਨਰਸ ਦੋ ਵੇਲੇ ਓਸਟਰ ਮਿਲਕ ਨਹੀਂ ਦੇਂਦੀ”
“ਉਹ ਤਾਂ ਅਜੇ ਦੁੱਧ ਘੱਟ ਏ, ਇਸ ਲਈ ਦੇਣਾ ਪੈਂਦਾ ਏ। ਡਾਕਟਰ ਨੇ ਗੋਲੀਆਂ ਲਿਖ ਕੇ ਦੇਣ ਲਈ ਕਿਹੈ।”
“ਦੁੱਧ ਛੁੱਡਾਣਾ ਏ ਤਾਂ ਗੋਲੀਆਂ...”
“ਕਿਉਂ, ਛੁਡਾਉਣਾ ਕਿਉਂ ਐਂ? ਮਾਂ ਦਾ ਦੁੱਧ ਬੱਚੇ ਲਈ ਬਹੁਤ ਚੰਗਾ ਹੁੰਦੈ।” ਉਹ ਆਬਿਦਾ ਤੋਂ ਅੱਖਾਂ ਚੁਰਾਅ ਰਹੀ ਸੀ। ਉਸ ਦਾ ਦਿਲ ਘਟਣ ਲੱਗਾ।
“ਤੂੰ ਇੰਜ ਘੂਰ-ਘੂਰ ਕਿਉਂ ਦੇਖ ਰਹੀ ਏਂ ਮੈਨੂੰ! ਠੀਕ ਈ ਤਾਂ ਕਹਿ ਰਹੀ ਆਂ।”
“ਪਰ ਤੂੰ¸ ਤੂੰ ਬੱਚੀ ਨੂੰ ਪਾਲੇਂਗੀ? ਪਰ ਤੂੰ ...”
“ਕੋਈ ਮਾਈ ਰੱਖ ਲਵਾਂਗੀ¸ ਆਇਆ ਵੀ ਜੇ ਸਸਤੀ ਮਿਲ ਗਈ ਤਾਂ...ਕੰਮ ਚੱਲ ਜਾਏਗਾ।”
“ਤਾਂ ਤੂੰ ਫ਼ੈਸਲਾ ਬਦਲ ਲਿਐ?”
“ਕਿਹੜਾ ਫ਼ੈਸਲਾ?”
“ਤੂੰ ਕਹਿੰਦੀ ਸੈਂ, ਤੂੰ ਇਸ ਮੁਸੀਬਤ ਤੋਂ ਖਹਿੜਾ ਛੁਡਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਏਂ?”
“ਉਦੋਂ ਚਾਹੁੰਦੀ ਸਾਂ, ਪਰ ਹੁਣ ਤਾਂ ਮੇਰੀ ਜਾਨ ਏ ਇਹ¸ ਮੇਰੀ ਗੁਡੀਆ, ਮੇਰੀ ਕੈਥੀ ਡਾਰਲਿੰਗ।”
ਉਹ 'ਚਟਾਚਟ' ਬੱਚੀ ਨੂੰ ਚੁੰਮਣ ਲੱਗ ਪਈ। ਫੇਰ ਕੁਸੈਲ-ਜਿਹੀ ਨਾਲ ਆਬਿਦਾ ਵੱਲ ਤੱਕਿਆ, ਪਰ ਸਹਿਮ ਗਈ, “ਤੂੰ ਮੇਰੀ ਬੱਚੀ ਖੋਹਣਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਏਂ? ਨਹੀਂ, ਮੈਂ ਨਹੀਂ ਦਿਆਂਗੀ¸ ਹਰਗਿਜ ਨਹੀਂ ਦਿਆਂਗੀ। ਇਸ ਦੇ ਸਿਵਾਏ ਮੇਰਾ ਕੌਣ ਏਂ! ਮੈਂ, ਮੈਂ ਮਰ ਜਾਵਾਂਗੀ! ਤੂੰ ਭਾਵੇਂ ਹਸਪਤਾਲ ਦਾ ਬਿੱਲ ਨਾ ਦੇਅ¸ ਮੈਂ ਮਿਹਨਤ ਮਜਦੂਰੀ ਕਰਕੇ ਇਕ ਇਕ ਪੈਸਾ ਖ਼ੁਦ ਲਾਹ ਦਿਆਂਗੀ। ਮੈਨੂੰ ਤੇਰੇ ਕੱਪੜੇ-ਲੀੜੇ ਦੀ ਵੀ ਕੋਈ ਲੋੜ ਨਹੀਂ। ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਚਾਹੀਦਾ ਮੈਨੂੰ...” ਉਹ ਉੱਚੀ-ਉੱਚੀ ਰੋਣ ਲੱਗ ਪਈ।
“ਮੋਨਾ ਇਕ ਵਾਰੀ ਫੇਰ ਸੋਚ ਲੈ ਤੂੰ¸ ਤੂੰ ਏਸ ਵੇਲੇ ਜਜ਼ਬਾਤੀ ਹੋਈ-ਹੋਈ ਏਂ। ਆਪਣਾ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਬੱਚੀ ਦਾ ਖ਼ਿਆਲ ਕਰ¸ ਤੂੰ ਇਸਨੂੰ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਸਕਦੀ ਏਂ?”
“ਤੈਨੂੰ ਕੀ ਤੂੰ ਸਾਰੀ ਦੁਨੀਆਂ ਦਾ ਠੇਕਾ ਲਿਐ ਕੋਈ! ਮੈਂ ਜਾਣਦੀ ਆਂ, ਤੂੰ ਇਹ ਸਭ ਕੁਝ ਕਿਉਂ ਕਰ ਰਹੀ ਏਂ¸ ਤਾਂ ਕਿ ਤੇਰਾ ਜਮੀਰ ਤੈਨੂੰ ਲਾਹਨਤਾਂ ਨਾ ਪਾਏ। ਮੇਰੀ ਬੱਚੀ ਲਿਜਾ ਕੇ ਤੂੰ ਆਪਣੇ ਮੀਏਂ ਉੱਤੇ ਵੱਖਰਾ ਅਹਿਸਾਨ ਕਰੇਂਗੀ ਕਿ ਤੂੰ ਉਸਦੇ ਗੁਨਾਹ, ਆਪਣੇ ਸਿਰ ਲੈ ਲਏ ਨੇ। ਉਹ ਤੇਰੇ ਪੈਰ ਧੋ-ਧੋ ਕੇ ਪੀਏਗਾ; ਉੱਲੂ ਦਾ ਪੱਠਾ। ਤੈਨੂੰ ਨਹੀਂ ਦਿਆਂਗੀ...ਚਾਹੇ ਕਿਸੇ ਯਤੀਮਖਾਨੇ ਵਿਚ ਸੁੱਟ ਆਵਾਂ। ਹੂੰ...ਏਸੇ ਲਈ ਮਿੱਠੀਆਂ ਮਾਰੀਆਂ ਜਾ ਰਹੀਆਂ ਸਨ, ਕੱਪੜੇ ਬਣਵਾਏ ਜਾ ਰਹੇ ਸੀ¸ ਮੇਰੀ ਬੱਚੀ ਨਾਲ ਆਪਣੀ ਸੜੀ ਕੁੱਖ ਨੂੰ ਠੰਡਿਆਂ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਏਂ ਤੂੰ? ਵਰਨਾ ਹੋਰ ਕਿਹੜੀ ਔਰਤ ਹੈ, ਜਿਹੜੀ ਆਪਣੇ ਖਸਮ ਦੇ ਹਰਾਮੀ ਪਿੱਲਿਆਂ ਨੂੰ ਸਮੇਟਦੀ ਫਿਰਦੀ ਏ!”
ਆਬਿਦਾ ਨੂੰ ਇੰਜ ਲੱਗਿਆ ਜਿਵੇਂ ਉਸਦੇ ਫੇਫੜਿਆਂ ਦੀ ਖੱਲ ਸੁੱਕ ਕੇ ਆਪਸ ਵਿਚ ਚਿਪਕ ਗਈ ਹੈ। ਸਿਰ ਵੱਲ ਖ਼ੂਨ ਦਾ ਦੌਰਾ ਬੰਦ ਹੋ ਚੁੱਕਿਆ ਹੈ, ਤੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਪਲ ਉਹ ਸੁੱਕੀ ਲੱਕੜੀ ਵਾਂਗ ਭੜਭੜ ਕਰਕੇ ਬਲਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਏਗੀ। ਉਸਨੇ ਅੱਖਾਂ ਬੰਦ ਕਰ ਲਈਆਂ ਤੇ ਸਿਰ ਪਿਛਾਂਹ ਟਿਕਾਅ ਦਿੱਤਾ।
ਅਚਾਨਕ ਮੋਨਾ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕਮੀਨੇਪਣ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਹੋਇਆ। ਉਹ ਭੁੜਕ ਕੇ ਉੱਠੀ ਤੇ ਆਬਿਦਾ ਦੇ ਪੈਰ ਫੜ੍ਹ ਲਏ…:
“ਸੌਰੀ ਦੀਦੀ¸ ਮੈਨੂੰ ਮੁਆਫ਼ ਕਰ ਦਿਓ¸ ਲੈ ਜਾਓ ਤੁਸੀਂ ਏਸ ਕੰਮਬਖ਼ਤ ਨੂੰ, ਮੈਂ ਬੜੀ ਕਮੀਨੀ ਆਂ। ਤੁਸੀਂ ਮੇਰੀ ਕਿੰਨੀ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ, ਤੇ ਮੈਂ...! ਮੈਨੂੰ, ਮੁਆਫ਼ ਕਰ ਦਿਓ...।”
ਆਬਿਦਾ ਦਾ ਦਿਲ ਕੀਤਾ ਨਾਮੁਰਾਦ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਉਸੇ ਸਮੇਂ ਉੱਥੋਂ ਚਲੀ ਜਾਏ। ਪਰ ਸਹਿ ਜਾਣਾ ਹੀ ਠੀਕ ਸਮਝਿਆ। ਸਮਝਾ-ਬੁਝਾਅ ਕੇ ਉਸਨੂੰ ਬਿਸਤਰੇ ਉੱਤੇ ਲਿਟਾਅ ਦਿੱਤਾ।
“ਤਾਂ ਤੂੰ ਫ਼ੈਸਲਾ ਕਰ ਲਿਆ ਏ?”
“ਕੀ?” ਮੋਨਾ ਨੇ ਮਰੀ ਜਿਹੀ ਆਵਾਜ਼ ਵਿਚ ਪੁੱਛਿਆ।
“ਬੱਚੀ ਬਾਰੇ...?”
“ਬੜੀ ਕਠੋਰ ਏਂ ਤੂੰ!” ਉਹ ਫੇਰ ਸਿਸਕਨ ਲੱਗ ਪਈ।
“ਕਿਉਂ ਹਲਕਾਨ ਹੋ ਰਹੀ ਏਂ¸ ਜੇ ਤੂੰ ਬੱਚੀ ਦੇਣੀ ਈ ਏਂ ਤਾਂ ਜਿੰਨੀ ਜਲਦੀ ਹੋ ਸਕੇ, ਵੱਖ ਕਰ ਦੇਅ¸ ਤਾਂ ਕਿ ਦੁੱਧ ਸੁੱਕਣ ਵਿਚ ਆਸਾਨੀ ਰਹੇ।...ਤੇ ਜੇ ਨਹੀਂ ਦੇਣੀ ਤਾਂ ਫੇਰ ਰੋਣ ਦੀ ਭਲਾ ਕੀ ਜ਼ਰਰੂਤ ਏ।”
“ਕੁਝ ਸਮਝ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦਾ ਪਿਆ¸ ਦਿਲ ਨੂੰ ਚੀਰ ਪਏ ਪੈਂਦੇ ਨੇ। ਮੈਂ ਉਸਨੂੰ ਦੇਖ ਤਾਂ ਸਕਾਂਗੀ ਨਾ?”
“ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ, ਜਦੋਂ ਤੇਰਾ ਦਿਲ ਚਾਹੇ।”
“ਉਹ ਮੈਨੂੰ ਕੀ ਕਿਹਾ ਕਰੇਗੀ? ਮੰਮੀ ਤਾਂ ਖ਼ੈਰ ਤੁਹਾਨੂੰ ਸਮਝੇਗੀ¸ ਫੇਰ ਮੈਨੂੰ? ਮੈਨੂੰ ਕੀ ਸਮਝੇਗੀ ਆਪਣੀ?”
“ਆਂਟੀ¸ ਜਾਂ¸ਜੋ ਤੂੰ...।” ਆਬਿਦਾ ਦੇ ਦਿਲ ਨੂੰ ਫੇਰ ਡੋਬ ਪੈਣ ਲੱਗ ਪਿਆ।”
“ਮੇਰੀ ਬੱਚੀ ਮੈਨੂੰ ਆਂਟੀ ਕਹੇਗੀ!” ਉਹ ਫੇਰ ਭੜਕ ਪਈ, “ਤੇ ਤੈਨੂੰ ਮੰਮੀ? ਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਕਹੇਗੀ...ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਕਹੇਗੀ ਪਾਪ, ਹੈ-ਨਾ?”
ਆਬਿਦਾ ਨੇ ਤੈਅ ਕੀਤਾ ਹੋਇਆ ਸੀ ਕਿ ਬੱਚੀ ਉਸਨੂੰ ਅੰਮੀ, ਤੇ ਮਾਜਿਦ ਨੂੰ ਅੱਬਾ ਕਹੇਗੀ। ਉਸਨੂੰ ਮੰਮੀ-ਪਾਪਾ ਨਾਲ ਸਖ਼ਤ ਨਫ਼ਰਤ ਸੀ। ਪਰ ਉਸਨੇ ਇਸ ਜ਼ਹਿਰ ਦੀ ਪੁੜੀ ਨਾਲ ਉਲਝਣਾ ਠੀਕ ਨਾ ਸਮਝਿਆ।
ਦੋ ਦਿਨ ਹਸਪਤਾਲ ਵਿਚ ਸੂਲੀ 'ਤੇ  ਕੱਟੇ। ਮੋਨਾ ਘੜੀ ਵਿਚ ਤੋਲਾ, ਘੜੀ ਵਿਚ ਮਾਸਾ ਹੋ ਜਾਂਦੀ।  ਕਦੀ ਕਹਿੰਦੀ ਬੱਚੀ ਸੱਚਮੁੱਚ ਉਸਦੀ ਜਾਨ ਲਈ ਮੁਸੀਬਤ ਬਣ ਗਈ ਹੈ, ਕਦੀ ਯਕਦਮ ਉਸਦੀ ਜੁਦਾਈ ਵਿਚ ਖ਼ੁਦਕਸ਼ੀ ਕਰ ਲੈਣ ਦੀਆਂ ਧਮਕੀਆਂ ਦੇਣ ਲੱਗ ਪੈਂਦੀ¸ ਕਦੀ ਆਬਿਦਾ ਨੂੰ ਮਿਹਣੇ ਤੇ ਮਾਜਿਦ ਦੀਆਂ ਸੱਤ ਪੁਸ਼ਤਾਂ ਨੂੰ ਸਿਲਵਤਾਂ ਸੁਨਾਉਣ ਬੈਠ ਜਾਂਦੀ।
ਆਬਿਦਾ ਹਸਪਤਾਲ ਵਿਚ ਹੀ ਫ਼ੈਸਲਾ ਕਰ ਲੈਣਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਸੀ। ਉਸਦੀ ਸਹੇਲੀ ਯੂਰਪ ਤੋਂ ਵਾਪਸ ਆ ਰਹੀ ਸੀ¸ ਉਹ ਮੋਨਾ ਦਾ ਕਿੱਸਾ ਉਸ ਘਰ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਸੀ ਖਿਲਾਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੀ। ਅਖੀਰਲੇ ਦਿਨ ਉਹ ਪੱਕਾ ਇਰਾਦਾ ਕਰਕੇ ਹਸਪਤਾਲ ਪਹੁੰਚੀ ਕਿ ਅੱਜ ਗੱਲ ਏਧਰ ਜਾਂ ਉਧਰ ਕਰਕੇ ਹੀ ਰਹੇਗੀ।
ਪਰ, ਹਸਪਤਾਲ ਪਹੁੰਚ ਕੇ ਉਸਦੇ ਪੈਰਾਂ ਹੇਠੋਂ ਜ਼ਮੀਨ ਨਿਕਲ ਗਈ।
ਮੋਨਾ ਬੱਚੀ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਜਾ ਚੁੱਕੀ ਸੀ। ਉਹ ਆਪਣੀਆਂ ਚੂੜੀਆਂ ਤੇ ਲਾਕਟ ਗਰੰਟੀ ਵਜੋਂ ਦਫ਼ਤਰ ਵਿਚ ਛੱਡ ਕੇ ਬੱਚੀ ਨੂੰ ਨਾਲ ਲੈ ਕੇ ਟੈਕਸੀ ਵਿਚ ਚਲੀ ਗਈ ਸੀ। ਸਿਰਫ ਇਕ ਜੋੜਾ ਕੱਪੜੇ ਤੇ ਕੰਬਲ ਨਾਲ ਲੈ ਗਈ ਸੀ, ਬਾਕੀ ਸਭ ਕੁਝ ਉੱਥੇ ਹੀ ਛੱਡ ਗਈ ਸੀ।
ਆਬਿਦਾ ਨੇ ਬਿਨਾਂ ਕੁਝ ਕਹੇ-ਪੁੱਛੇ ਗਹਿਣੇ ਲੈ ਕੇ ਬਿੱਲ ਤਾਰ ਦਿੱਤਾ ਤੇ ਸਾਮਾਨ ਲੈ-ਕੇ ਵਾਪਸ ਪਰਤ ਆਈ।  

ਜਦੋਂ ਉਹ ਘਰ ਪਹੁੰਚੀ, ਮਾਜਿਦ ਨੇ ਦਰਵਾਖ਼ਾ ਖੋਹਲਿਆ ਸੀ। ਉਸਨੂੰ ਖ਼ਾਲੀ ਹੱਥ ਦੇਖ ਕੇ ਉਹ ਕੁਝ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਸਮਝ ਸਕਿਆ। ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਖੁਸ਼ ਨਜ਼ਰ ਆ ਰਹੀ ਸੀ, ਇਸ ਲਈ ਉਹ ਸਮਝਿਆ ਸ਼ਇਦ ਕੋਈ ਆਇਆ ਮਿਲ ਗਈ ਹੈ। ਆਬਿਦਾ ਇਕੋ ਸਾਹ ਬੋਲਦੀ ਜਾ ਰਹੀ ਸੀ...:
“ਹਾਏ ਕਿੰਨੀ ਸਵੀਟ ਏ...ਤੇ ਸ਼ਕਲ ਤਾਂ ਬੜੀ ਹੀ ਭੋਲੀ ਜਿਹੀ ਏ! ਅੱਖਾਂ ਮੈਨੂੰ ਤਾਂ ਸੁਰਮਈ ਲੱਗੀਆਂ, ਪਰ ਨਰਸ ਕਹਿ ਰਹੀ ਸੀ, ਪਹਿਲਾਂ-ਪਹਿਲਾਂ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀਆਂ ਇਵੇਂ ਈ ਲੱਗਦੀਆਂ ਨੇ ...ਸ਼ਇਦ ਸ਼ਰਬਤੀ ਹੋ ਜਾਣ! ਵਾਲ ਵੀ ਤਾਂ ਭੂਰੇ ਨੇ...ਮੁਲਾਇਮ; ਰੇਸ਼ਮ ਵਰਗੇ¸ ਢਿੱਡ ਦੇ ਵਾਲ ਰੇਸ਼ਮ ਵਰਗੇ ਈ ਹੁੰਦੇ ਨੇ। ਅਕੀਕੇ (ਮੁੰਨਣ) ਪਿੱਛੋਂ ਜ਼ਰਾ ਸੰਘਣੇ ਹੋ ਜਾਣਗੇ। ਅਜੇ ਤਾਂ ਅੱਬਾ ਜਾਨ ਵਾਂਗਰ ਗੰਜੀ ਈ ਲੱਗਦੀ ਏ। ਪਰ ਡਾਕਟਰ ਕਹਿ ਰਹੀ ਸੀ...” ਅਚਾਨਕ ਉਹ ਚੁੱਪ ਹੋ ਗਈ।
ਮਾਜਿਦ ਪਹਿਲਾਂ ਤਾਂ ਉਸ ਦੀਆਂ ਬੱਚਿਆਂ ਵਰਗੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਸੁਣ ਕੇ ਮੁਸਕਰਾਂਦਾ ਰਿਹਾ, ਪਰ ਜਦੋਂ ਉਹ ਬੋਲਦੀ ਹੀ ਰਹੀ ਤਾਂ ਕੁਝ ਫਿੱਕਾ ਜਿਹਾ ਪੈ ਗਿਆ। ਉਹ ਉਸ ਬੱਚੀ ਬਾਰੇ ਇੰਜ ਦਸ ਰਹੀ ਸੀ ਜਿਵੇਂ ਉਹ ਉਸਦੀ ਭੈਣ ਜਾਂ ਭਾਂਜੀ ਦੀ ਔਲਾਦ ਹੋਵੇ¸ ਉਹ ਵਾਰੀ-ਵਾਰੀ ਮੁਸਕਰਾ ਰਹੀ ਸੀ ਤੇ ਕਈ ਵਾਰੀ ਤਾਂ ਠਹਾਕਾ ਮਾਰ ਕੇ ਹੱਸ ਵੀ ਪੈਂਦੀ ਸੀ। ਮਾਜਿਦ ਦੀ ਕੋਈ ਗੱਲ ਪੁੱਛਣ ਦੀ ਹਿੰਮਤ ਨਾ ਪਈ। ਉਹ ਪਲ-ਪਲ ਉਲਝਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਉਹ ਗੁਡੀਆ ਲਈ ਜੋ-ਜੋ ਸਾਮਾਨ ਖਰੀਦ ਕੇ ਜਾਂ ਬਣਾਅ ਕੇ ਲੈ ਗਈ ਸੀ, ਸਾਰਾ ਜਿਵੇਂ ਦਾ ਤਿਵੇਂ ਵਾਪਸ ਲੈ ਆਈ ਸੀ¸ ਪਰ ਗੁਡੀਆ ਕਿੱਥੇ ਸੀ?
“ਤੇ ਪਿੰਕ ਰੰਗ ਤਾਂ ਬੜਾ ਈ ਖਿੜਦਾ ਏ। ਹਲਕਾ ਪਿੰਕ ਸਾਰਿਆਂ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਫੱਬ ਜਾਂਦਾ ਏ। ਪਰ ਇਹ ਲਾਲ, ਪੀਲੇ ਪੇਂਡੂ ਜਿਹੇ ਰੰਗ ਕੈਥੀ ਦੇ ਬਿਲਕੁਲ ਨਹੀਂ ਜਚਣੇ,” ਉਹ ਕੱਪੜਿਆਂ ਵਾਲਾ ਸੰਦੂਕ ਖੋਹਲ ਕੇ ਛੇਤੀ ਛੇਤੀ ਕੁਝ ਲੱਭਣ ਲੱਗ ਪਈ।
“ਕੈਥੀ?” ਮਾਜਿਦ  ਨੇ ਮੂਰਖਾਂ ਵਾਂਗ ਪੁੱਛਿਆ। ਵੈਸੇ ਉਹ ਸੋਚ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਆਬਿਦਾ ਕਿੰਨੀ ਥੱਕੀ-ਥੱਕੀ ਜਿਹੀ ਲੱਗ ਰਹੀ ਹੈ...
“ਹਾਂ! ਕਾਫੀ ਸਵੀਟ ਨਾਂ ਏਂ¸ ਕੈਥਰੀਨ! ਮੋਨਾ ਦੀ ਮਾਂ ਦਾ ਨਾਂ ਵੀ ਕੈਥਰੀਨ ਸੀ।”
ਮਾਜਿਦ ਚੁੱਪਚਾਪ ਖੜ੍ਹਾ ਕਾਲੀਨ ਦੀਆਂ ਫੁੱਲ-ਪੱਤੀਆਂ ਨੂੰ ਘੂਰ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਆਬਿਦਾ ਦੇ ਸਾਹਾਂ ਦੀ ਗਤੀ ਖਾਸੀ ਤੇਜ਼ ਹੋਈ-ਹੋਈ ਸੀ। ਮਾਜਿਦ ਦਾ ਦਿਲ ਭਰ ਆਇਆ।
“ਸਬਿਹਾ ਵਾਕਈ ਬੜਾ ਪੁਰਾਣਾ ਨਾਂ ਏਂ,” ਉਹ ਹੌਂਕ ਰਹੀ ਸੀ, ਜਿਵੇਂ ਬੜੀ ਦੂਰੋਂ ਨੱਸ ਕੇ ਆਈ ਹੋਵੇ, “ਨਵੇਂ ਨਾਂ ਕਿੰਨੇ ਪਿਆਰੇ-ਪਿਆਰੇ ਹੁੰਦੇ ਨੇ¸”
ਉਹ ਸਿਸਕੀ, “ਕੈਥਰੀਨ ਕਿੰਨਾਂ ਪਿਆਰਾ ਨਾਂ ਏਂ! ਹੈ-ਨਾ?”
“ਮਾਮਲਾ ਕੀ ਏ?” ਮਾਜਿਦ ਨੇ ਅਤਿ ਧੀਮੀ ਆਵਾਜ਼ ਵਿਚ ਪੁੱਛਿਆ।
“ਬਈ, ਤੁਹਾਨੂੰ ਮੇਰੀ ਤਾਰ ਨਹੀਂ ਮਿਲੀ! ਪਿਆਰੀ-ਜਿਹੀ ਗੁਡੀਆ ਪੈਦਾ ਹੋਈ ਏ! ਮੇਰਾ ਖ਼ਤ ਵੀ ਨਹੀਂ ਮਿਲਿਆ?” ਫੇਰ ਉਹ ਸੂਟਕੇਸ ਦੀਆਂ ਤੈਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕੋਈ ਅਤਿ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਚੀਜ਼ ਲੱਭਣ ਲੱਗ ਪਈ ਸੀ।
“ਮਿਲੇ ਸਨ ...” ਅਪਰਾਧ ਭਾਵਨਾ ਏਨੀ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋ ਰਹੀ ਸੀ ਕਿ ਮਾਜਿਦ ਹੇਠਾਂ ਹੀ ਹੇਠਾਂ ਧਸਦੇ ਜਾ ਰਹੀ ਸਨ। “ਪਰ ਤੂੰ ਅਡਾਪਟੇਸ਼ਨ ਦੇ ਕਾਗਜ਼ ਨਹੀਂ ਭੇਜੇ¸ ਇਸ ਲਈ....।”
“ਮੈਂ ਇਰਾਦਾ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ ਏ!”
“ਓ-ਅ!”
“ਏਡੇ ਬੱਚੀ ਨੂੰ ਮਾਂ ਤੋਂ ਵੱਖ ਕਰਨਾ ਸਰਾਸਰ ਜੁਲਮ ਏਂ। ਮੈਂ ਏਨੀ ਖ਼ੁਦਗਰਜ਼ ਨਹੀਂ ਆਂ ਕਿ ਉਸਦੀ ਬੱਚੀ ਖੋਹ ਕੇ ਆਪਣੀ ਸੜੀ ਕੁੱਖ ਨੂੰ ਆਬਾਦ ਕਰ ਲਵਾਂ। ਉਸਨੂੰ ਮੇਰੀ ਕਿਸੇ ਵੀ ਚੀਜ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਨਹੀਂ। ਇਹ ਕੱਪੜੇ...ਸੂਟ ਵੀ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ, ਉਸ ਉੱਪਰ; ਉਸਦੇ ਤਾਂ ਗੁਲਾਬੀ ਰੰਗ ਫੱਬਦਾ ਐ।” ਆਬਿਦਾ ਜਿਵੇਂ ਉਂਘ ਜਿਹੀ ਰਹੀ ਸੀ...ਮਾਜਿਦ ਸਿਲ-ਪੱਥਰ ਹੋਇਆ¸ ਉਸ ਵੱਲ ਤੱਕਦਾ ਰਿਹਾ।
ਅਚਾਨਕ ਉਹ ਸੁੱਕੇ ਪੱਤੇ ਵਾਂਗ ਕੰਬੀ ਤੇ ਮੂਧੇ-ਮੂੰਹ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਹੋਏ ਸੂਟਕੇਸ ਉੱਪਰ ਜਾ ਡਿੱਗੀ।